شلخته نویسی در زیرنویس های سیما
گویا اولین زیرنویس‌ها از اوایل دهه هفتاد شروع شد که بیشتر بحث اطلاع رسانی بوده است؛ نه بحث محتوایی.
چند سال پیش رئیس شورای عالی ویرایش صداوسیما گفته بود: «کار ویرایش ما با ویراستاری در رسانه‌های مکتوب به ویژه کتاب تفاوت دارد، زیرا برنامه‌ها از طریق آنتن پخش می‌شوند. از ویراستار رسانه‌های مکتوب در امر ویرایش بسیاری از مسائل از جمله بحث ویرایش فنی مانند نشانه‌های سجاوندی، نقطه گذاری، رسم الخط و ... استفاده می‌شود، اما این مسائل در رسانه اهمیت چندانی ندارد.»
این سخن البته که سخن درستی است؛ اما همگان شاهدند که این رسانه در این سال‌ها تاحدودی به سمت شیوه‌های مکتوب هم پیش رفته است. گذشته از جمله‌ها و متن‌هایی که به صورت تصویری در برنامه‌های مختلف به بیننده نشان داده می‌شود، تمرکز سیما به زیرنویس‌ها یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های این رسانه شده است.
گویا اولین زیرنویس‌ها از اوایل دهه هفتاد شروع شد که بیشتر بحث اطلاع رسانی بوده است؛ نه بحث محتوایی. زیرنویس‌ها به دلیل اینکه کوتاه و متنوع است، دست کم به لحاظ ویرایشی (درست یا غلط) و گزینش واژه‌های فارسی و غیرفارسی تأثیرگذار است. چنانچه شاهد غلط‌های املایی، غلط‌های تایپی، غلط‌های نگارشی (رسم الخطی) و اشکالات دستوری و زبانی و محتوایی باشیم، جبران آن چندان آسان نیست. چون پیام‌ها به سرعت جابه جا می‌شود و تأثیر خود را خواهد گذاشت.
در مواردی برخی جمله‌ها طولانی و وابسته هستند و سیاق دستوری و نحوی جمله برای خواننده از دست می‌رود.
درازنویسی و رعایت نکردن اصول ساده نویسی اشکال دیگر این زیرنویس هاست. از طرفی وقتی جمله بلند و طولانی می‌شود، گاه ضمایر وسط می‌آید یا وقتی ناخودآگاه از حروف ربط به صورت متنوع استفاده شود، به راحتی با بیننده ارتباط برقرار نمی‌کند.
نکتۀ مهم دیگر در موضوع زیرنویس‌ها این است که برخی از آن‌ها تولید بیرون از صداوسیماست و احتمالاً ویراستاری نمی‌شود؛ در چنین صورتی آیا صداوسیما آن‌ها را ویرایش می‌کند یا همان پیام را زیرنویس می‌کند؟ اگر ویرایش نشود، بی تردید به آشفتگی در نگارش منجر می‌شود که خود ضعف بزرگی است. بی دقتی در گذاشتن نشانه‌های نگارشی هم نشان می‌دهد نظارت کامل و دقیقی در زیرنویس‌ها انجام نمی‌شود.
در مجموع این زیرنویس‌ها به دو صورت ارائه می‌شود: برخی زیرنویس‌ها زبان و خط معیار و رسمی را دنبال می‌کند و دستۀ دیگر زیرنویس‌هایی است که به سمت گفتاری نویسی گرایش دارد. دستۀ نخست به رغم اینکه از زبان و رسم الخط معیار استفاده می‌کند، همچنان پریشان و نایکدست است.
این نایکدستی هم در زیرنویس‌های یک شبکه دیده می‌شود و هم در مقایسه با شبکه‌های دیگر. گویی شیوه نامۀ یکسان و مشخصی برای زیرنویس‌ها تعریف نشده است و به سبک و سلیقۀ تهیه کنندگان هر برنامه و هر شبکه تغییر می کند.
اینجاست که نقش و حضور واحد ویرایش این سازمان را کاملاً کم رنگ می‌بینیم و گویا سرعت بر دقت و سلیقه بر شیوه نامۀ معتبر چربیده است. شاید هم بنابر آنچه این مدیر واحد ویرایش گفته بود، حوزۀ مکتوب چندان دغدغه نبوده است و نوعی رهایی و آزادی عمل در این بخش تفویض شده است! باز هم راه چاره را در پیروی از کتاب «دستور خط فارسی» مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌دانم که به یکدستی در رسم الخط می‌انجامد.
موضوع دیگر گفتاری نویسی است که البته بیشتر متوجه پیام‌های مردمی است و در فرصتی دیگر به آن می‌پردازیم.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
